Μέρα που είναι σήμερα σκέφτηκα να παραθέσω μία επιστολή αγωνιστών που συμμετείχαν στη γνωστή Έξοδο του Μεσολογγίου. Επειδή ο μύθος διαπλέκεται με την πραγματικότητα ας ακούσουμε τη βιωμένη εμπειρία των ίδιων των πρωταγωνιστών.
Η παράθεση είναι από το εξαιρετικό ιστολόγιο του Ν. Σαραντάκου Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία (https://sarantakos.wordpress.com/ ).
Πλησιάζει η επέτειος της επανάστασης του 1821, και κάθε χρόνο συνηθίζω να δημοσιεύω ένα ή περισσότερα άρθρα που να έχουν σχέση με το ιδρυτικό γεγονός του νεοελληνικού κράτους.
Παρουσιάζω σήμερα ένα γράμμα που έστειλαν στις 12 Απριλίου 1826, δυο μέρες μετά την Έξοδο του Μεσολογγίου, εννιά οπλαρχηγοί προς τη «Σεβαστήν Διοίκησιν». Είναι ασφαλώς η πρώτη χρονολογικά περιγραφή της Εξόδου. Το γράμμα στάλθηκε από το χωριό Δερβέκιστα, σήμερα Ανάληψη, οπου είχαν σταθμεύσει οι οπλαρχηγοί.
Ο τίτλος είναι δικός μου, αλλά είναι παρμένος από μια φράση της επιστολής.
Αποσπάσματα του κειμένου υπάρχουν στο Διαδίκτυο, όχι όμως ολόκληρο το κείμενο, ενώ έχουν και αρκετά λαθάκια. Το κείμενο που παραθέτω, το έχω πάρει από τον τόμο «Αλληλογραφία Φρουράς Μεσολογγίου 1825-1826». Μονοτονίζω αλλά δεν αλλάζω την ορθογραφία. Σημειώνω με αστερίσκο κάποιες λέξεις που τις εξηγώ στο τέλος.
Σεβ. Διοίκησις!
Με την ελπίδα να μας καταφθάσουν τα καράβια και να μας μπάσουν ζαερέν*, εφθάσαμεν εις την αθλιωτάτην κατάστασιν. Εφάγαμεν όλα τα άλογα, μολάρια, γομάρια, σκύλους και γάτες, τα οποία ετελείωσαν και αυτά. Τα καράβια δε τα ελληνικά μίαν φοράν εφάνηκαν εις τον λιμένα μας και επειδή ήταν ολίγα, όχι δεν έβλαψαν τον εχθρόν, αλλά και εδιώχθησαν. Και επεριμέναμεν οκτώ ημέρας τρώγοντες θαλάσσια χόρτα και πλέον δεν τα μεταείδαμεν. Έφθασε να πεθαίνουν και από εκατόν και εκατόν πενήντα την ημέραν, ώσπου οπού έμειναν και ανάθαφτοι, διότι οι άλλοι δεν είχον δύναμιν να τους θάφτουν. Διά να μην χαθή όμως με την ολότητα το στρατιωτικόν, απεφασίσαμεν να εβγούμεν με έξοδον με τα σπαθιά εις τας χείρας, να εβγάλωμεν και όλον το αδύνατον μέρος και όποιος γλυτώση· πράγμα, οπού δεν έγινε ποτέ εις τον κόσμον!
Λοιπόν, εις τας 10 του παρόντος, το βράδυ τας τρείς ώρας της νυκτός, εκάμαμεν την έξοδον μέσον τα γεφύρια και επέσαμεν εις τα εχθρικά περιχαρακώματα. Ο εχθρός είχε την είδησιν και τα είχε καλά ενδυναμωμένα· είχε βάλει την καβαλλαρίαν λίνιαν*, ομοίως και την φανταρίαν. Ημείς εζαπώσαμεν* τα περιχαρακώματα, εσχίσαμεν τες κολώνες εις την μέσην και επεράσαμεν. Επλέχθημεν όμως εις τον κάμπον, και πολεμούντες ετραβούμεν εις το βουνόν. Εβάσταξεν ο πόλεμος έξ ώρας. Εβγήκαμεν εις την ράχην, όπου εύρομεν το ιμεντάτι* και μας έδωκαν το χέρι. Όλες οι φαμιλιές και αδύνατοι εχάθησαν, από τους δυνατούς πολλά ολίγοι, όσους έπιασε το βόλι και μυσδράλλι*. Οι λαβωμένοι και άρρωστοι οπού είχομεν μέσα, άλλοι μεν εμβήκαν εις τον τζεπχανέν* και βάνοντες φωτιά εκάηκαν με πολλούς εχθρούς, άλλοι δε εκλείσθησαν εις τα σπίτια και επολέμησαν έως εσώθησαν, χωρίς κανείς να παραδώση τον εαυτόν του εις τους εχθρούς.
Σεβ. Διοίκησις! Αυτά όλα ηκολούθησαν, οπού δεν εισακούοντο τα γραφόμενά μας, οπού πολλάκις σάς εγράψαμεν την κατάστασίν μας και την έλλειψιν τροφών, διά τα οποία σάς είχαμεν στείλει επίτηδες και πληρεξουσίους, και καμμίαν απόκρισιν δεν ελάβομεν, παρά μόνο τώρα εις το τέλος ελάβαμεν γράμμα από τους στρατηγούς Λ. Βέικον και Ν. Ζέρβαν, πλην μήτε τας τροφάς μήτε τα εκείνα ολίγα γρόσια οπού τους εδώσατε ημπόρεσαν να μας εμβάσουν. Τα γρόσια όμως ταύτα να στέκουν εις τα χέρια των πληρεξουσίων μας, διά να τα λάβωμεν ογλήγορα και να παρηγορήσωμεν την δυστυχίαν των στρατιωτών μας, να μας οικονομηθούν δε και τα λοιπά.
Δεν λυπούμεθα τόσον δια τον χαμόν του Μισολογγίου, διά το οποίον εχύσαμεν τόσα αίματα, αλλά μας θλίβει περισσότερον ότι ο χαμός του έγινε εις ένα καιρόν, οπού είχαμεν καταστήσει τον εχθρόν εις τόσην αδυναμίαν, ώστε ήτον διόλου απελπισμένος· διότι τρεις φορές οπού εκάμαμεν έφοδον από το κάστρον τού εκόψαμεν μέσα εις τες τάπιες* περίπου από δύο χιλιάδας. Την 25 του Μαρτίου έκαμεν γενικήν έφοδον ο εχθρός εις την Κλείσοβαν διά θαλάσσης και ξηράς με οκτώ χιλιάδες· οι Έλληνες δεν ήτον περισσότεροι από εκατόν στρατιώτας. Αυτή τη ώρα έφθασε και ο στρατηγός Κίτζος Τζαβέλλας και Κίτζος Πάσχος, ο οποίος και εφονεύθη εις την μάχην ταύτην. Εσκοτώθησαν από τους εχθρούς περίπου τρεις χιλιάδες μαζί με τους λαβωμένους, εσκοτώθη και ο γαμβρός τού Ιμπραήμη, ο Σουλεϊμάν-μπέης, και ο ανεψιος του και ο γυναικάδελφος τού Κιουταχή· επληγώθη δε και αυτός ο ίδιος. Η πείνα ομως το επαράδωσεν. Αλλά, μη φοβείσθε! Εκείνοι οπού εβαστούσαν το Μισολόγγι, οι περισσότεροι, εγλύτωσαν με το σπαθί εις το χέρι. Διό, παρακαλούμεν να μας καταφθάσουν αι αναγκαίαι διαταγαί, τι έχομεν να κάμωμεν, και κάθε καλή κυβέρνησις από τροφάς, πολεμοφόδια και λοιπά. Ημείς, με το να είμεθα αδύνατοι από την πείναν και τον κόπον, και με το να μην ευρίσκεται εις τούτα τα μέρη τίποτε, απερνούμεν εις τα Σάλωνα, όπου και περιμένομεν τας ανωτέρω διαταγάς.
Οσοι από τους εγκατοίκους διεσώθησαν, θέλουν τραβήξει διά τας Αθήνας ή όπου αλλού εύρουν τα αναγκαία.
Μένομεν με το ανήκον σέβας
Δερβέκιστα την 12 Απριλίου 1826
Οι πατριώται
Μ. Κοντογιάννη
Δημήτρης Μακρής
Γ. Βαλτινός
Βασίλης Χασάπης
Νότη Μπότζιαρης
Κίτζος Τζαβέλλας
Γιώργης Κίτζος
Χρ. Φωτομάρας
Γεωργάκης Βάγιας
Γλωσσάρι, με σειρά που εμφανίζονται στο κείμενο οι λέξεις:
ζαερές: τρόφιμα, προμήθειες (τκ. zahire)
λίνια: σε γραμμή
ζαπώνω: κυριεύω, κατακτώ (από το ζάπι, τκ. zabt)
ιμεντάτι: βοήθεια, ενίσχυση (τκ. imdat)
μυσδράλλι: σφαιριδια, βλήματα του τρομπονιού (ιτ. mitrailla)
τζεπχανές: πυριτιδαποθήκη (τκ. cebhane)
τάπια: έπαλξη, προμαχώνας (τκ. tabya)
Κλείνοντας, να θυμίσω τα εξής παλιότερα άρθρα του ιστολογίου που έχουν σχέση με το 1821 και την 25η Μαρτίου:
Από τον γλούπον καπνισμένον
Βρίζοντας και πολεμώντας
Λόρδε πριν να ξεψυχήσεις…
Μεθύστε με τ’ αθάνατο κρασί του Εικοσιένα
Το μοιρολόι της Πάργας και ο θρήνος της Κάρυστος
Το πλαστό γράμμα του οπλαρχηγού Τζήμα Ζέρβα
Το στερνό ταξίδι του Βύρωνα
Σκόρπια για την 25η Μαρτίου
Ένας Δανός στο Μεσολόγγι
Από την Αγίου Μάρκου στη Ραφήνα
Πούτζον θα πει πηγάδι
Περσιάνοι και φραγκοφορεμένοι
Η μπουγάτσα και τα όρνια
Τα οικονομικά του αγώνα
Όταν ο Καραϊσκάκης πολεμούσε την τρόικα
Εκατό χρόνια τώρα… (το 1921)
Το καριοφίλι του τσολιά
Η παράθεση είναι από το εξαιρετικό ιστολόγιο του Ν. Σαραντάκου Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία (https://sarantakos.wordpress.com/ ).
 |
| Η Έξοδος του Μεσολογγίου είναι γνωστός πίνακας ζωγραφικής του Θεόδωρου Βρυζάκη |
Πράγμα, οπού δεν έγινε ποτέ εις τον κόσμον
Posted by sarant στο 19 Μαρτίου, 2018
Πλησιάζει η επέτειος της επανάστασης του 1821, και κάθε χρόνο συνηθίζω να δημοσιεύω ένα ή περισσότερα άρθρα που να έχουν σχέση με το ιδρυτικό γεγονός του νεοελληνικού κράτους.
Παρουσιάζω σήμερα ένα γράμμα που έστειλαν στις 12 Απριλίου 1826, δυο μέρες μετά την Έξοδο του Μεσολογγίου, εννιά οπλαρχηγοί προς τη «Σεβαστήν Διοίκησιν». Είναι ασφαλώς η πρώτη χρονολογικά περιγραφή της Εξόδου. Το γράμμα στάλθηκε από το χωριό Δερβέκιστα, σήμερα Ανάληψη, οπου είχαν σταθμεύσει οι οπλαρχηγοί.
Ο τίτλος είναι δικός μου, αλλά είναι παρμένος από μια φράση της επιστολής.
Αποσπάσματα του κειμένου υπάρχουν στο Διαδίκτυο, όχι όμως ολόκληρο το κείμενο, ενώ έχουν και αρκετά λαθάκια. Το κείμενο που παραθέτω, το έχω πάρει από τον τόμο «Αλληλογραφία Φρουράς Μεσολογγίου 1825-1826». Μονοτονίζω αλλά δεν αλλάζω την ορθογραφία. Σημειώνω με αστερίσκο κάποιες λέξεις που τις εξηγώ στο τέλος.
Σεβ. Διοίκησις!
Με την ελπίδα να μας καταφθάσουν τα καράβια και να μας μπάσουν ζαερέν*, εφθάσαμεν εις την αθλιωτάτην κατάστασιν. Εφάγαμεν όλα τα άλογα, μολάρια, γομάρια, σκύλους και γάτες, τα οποία ετελείωσαν και αυτά. Τα καράβια δε τα ελληνικά μίαν φοράν εφάνηκαν εις τον λιμένα μας και επειδή ήταν ολίγα, όχι δεν έβλαψαν τον εχθρόν, αλλά και εδιώχθησαν. Και επεριμέναμεν οκτώ ημέρας τρώγοντες θαλάσσια χόρτα και πλέον δεν τα μεταείδαμεν. Έφθασε να πεθαίνουν και από εκατόν και εκατόν πενήντα την ημέραν, ώσπου οπού έμειναν και ανάθαφτοι, διότι οι άλλοι δεν είχον δύναμιν να τους θάφτουν. Διά να μην χαθή όμως με την ολότητα το στρατιωτικόν, απεφασίσαμεν να εβγούμεν με έξοδον με τα σπαθιά εις τας χείρας, να εβγάλωμεν και όλον το αδύνατον μέρος και όποιος γλυτώση· πράγμα, οπού δεν έγινε ποτέ εις τον κόσμον!
Λοιπόν, εις τας 10 του παρόντος, το βράδυ τας τρείς ώρας της νυκτός, εκάμαμεν την έξοδον μέσον τα γεφύρια και επέσαμεν εις τα εχθρικά περιχαρακώματα. Ο εχθρός είχε την είδησιν και τα είχε καλά ενδυναμωμένα· είχε βάλει την καβαλλαρίαν λίνιαν*, ομοίως και την φανταρίαν. Ημείς εζαπώσαμεν* τα περιχαρακώματα, εσχίσαμεν τες κολώνες εις την μέσην και επεράσαμεν. Επλέχθημεν όμως εις τον κάμπον, και πολεμούντες ετραβούμεν εις το βουνόν. Εβάσταξεν ο πόλεμος έξ ώρας. Εβγήκαμεν εις την ράχην, όπου εύρομεν το ιμεντάτι* και μας έδωκαν το χέρι. Όλες οι φαμιλιές και αδύνατοι εχάθησαν, από τους δυνατούς πολλά ολίγοι, όσους έπιασε το βόλι και μυσδράλλι*. Οι λαβωμένοι και άρρωστοι οπού είχομεν μέσα, άλλοι μεν εμβήκαν εις τον τζεπχανέν* και βάνοντες φωτιά εκάηκαν με πολλούς εχθρούς, άλλοι δε εκλείσθησαν εις τα σπίτια και επολέμησαν έως εσώθησαν, χωρίς κανείς να παραδώση τον εαυτόν του εις τους εχθρούς.
Σεβ. Διοίκησις! Αυτά όλα ηκολούθησαν, οπού δεν εισακούοντο τα γραφόμενά μας, οπού πολλάκις σάς εγράψαμεν την κατάστασίν μας και την έλλειψιν τροφών, διά τα οποία σάς είχαμεν στείλει επίτηδες και πληρεξουσίους, και καμμίαν απόκρισιν δεν ελάβομεν, παρά μόνο τώρα εις το τέλος ελάβαμεν γράμμα από τους στρατηγούς Λ. Βέικον και Ν. Ζέρβαν, πλην μήτε τας τροφάς μήτε τα εκείνα ολίγα γρόσια οπού τους εδώσατε ημπόρεσαν να μας εμβάσουν. Τα γρόσια όμως ταύτα να στέκουν εις τα χέρια των πληρεξουσίων μας, διά να τα λάβωμεν ογλήγορα και να παρηγορήσωμεν την δυστυχίαν των στρατιωτών μας, να μας οικονομηθούν δε και τα λοιπά.
Δεν λυπούμεθα τόσον δια τον χαμόν του Μισολογγίου, διά το οποίον εχύσαμεν τόσα αίματα, αλλά μας θλίβει περισσότερον ότι ο χαμός του έγινε εις ένα καιρόν, οπού είχαμεν καταστήσει τον εχθρόν εις τόσην αδυναμίαν, ώστε ήτον διόλου απελπισμένος· διότι τρεις φορές οπού εκάμαμεν έφοδον από το κάστρον τού εκόψαμεν μέσα εις τες τάπιες* περίπου από δύο χιλιάδας. Την 25 του Μαρτίου έκαμεν γενικήν έφοδον ο εχθρός εις την Κλείσοβαν διά θαλάσσης και ξηράς με οκτώ χιλιάδες· οι Έλληνες δεν ήτον περισσότεροι από εκατόν στρατιώτας. Αυτή τη ώρα έφθασε και ο στρατηγός Κίτζος Τζαβέλλας και Κίτζος Πάσχος, ο οποίος και εφονεύθη εις την μάχην ταύτην. Εσκοτώθησαν από τους εχθρούς περίπου τρεις χιλιάδες μαζί με τους λαβωμένους, εσκοτώθη και ο γαμβρός τού Ιμπραήμη, ο Σουλεϊμάν-μπέης, και ο ανεψιος του και ο γυναικάδελφος τού Κιουταχή· επληγώθη δε και αυτός ο ίδιος. Η πείνα ομως το επαράδωσεν. Αλλά, μη φοβείσθε! Εκείνοι οπού εβαστούσαν το Μισολόγγι, οι περισσότεροι, εγλύτωσαν με το σπαθί εις το χέρι. Διό, παρακαλούμεν να μας καταφθάσουν αι αναγκαίαι διαταγαί, τι έχομεν να κάμωμεν, και κάθε καλή κυβέρνησις από τροφάς, πολεμοφόδια και λοιπά. Ημείς, με το να είμεθα αδύνατοι από την πείναν και τον κόπον, και με το να μην ευρίσκεται εις τούτα τα μέρη τίποτε, απερνούμεν εις τα Σάλωνα, όπου και περιμένομεν τας ανωτέρω διαταγάς.
Οσοι από τους εγκατοίκους διεσώθησαν, θέλουν τραβήξει διά τας Αθήνας ή όπου αλλού εύρουν τα αναγκαία.
Μένομεν με το ανήκον σέβας
Δερβέκιστα την 12 Απριλίου 1826
Οι πατριώται
Μ. Κοντογιάννη
Δημήτρης Μακρής
Γ. Βαλτινός
Βασίλης Χασάπης
Νότη Μπότζιαρης
Κίτζος Τζαβέλλας
Γιώργης Κίτζος
Χρ. Φωτομάρας
Γεωργάκης Βάγιας
Γλωσσάρι, με σειρά που εμφανίζονται στο κείμενο οι λέξεις:
ζαερές: τρόφιμα, προμήθειες (τκ. zahire)
λίνια: σε γραμμή
ζαπώνω: κυριεύω, κατακτώ (από το ζάπι, τκ. zabt)
ιμεντάτι: βοήθεια, ενίσχυση (τκ. imdat)
μυσδράλλι: σφαιριδια, βλήματα του τρομπονιού (ιτ. mitrailla)
τζεπχανές: πυριτιδαποθήκη (τκ. cebhane)
τάπια: έπαλξη, προμαχώνας (τκ. tabya)
Κλείνοντας, να θυμίσω τα εξής παλιότερα άρθρα του ιστολογίου που έχουν σχέση με το 1821 και την 25η Μαρτίου:
Από τον γλούπον καπνισμένον
Βρίζοντας και πολεμώντας
Λόρδε πριν να ξεψυχήσεις…
Μεθύστε με τ’ αθάνατο κρασί του Εικοσιένα
Το μοιρολόι της Πάργας και ο θρήνος της Κάρυστος
Το πλαστό γράμμα του οπλαρχηγού Τζήμα Ζέρβα
Το στερνό ταξίδι του Βύρωνα
Σκόρπια για την 25η Μαρτίου
Ένας Δανός στο Μεσολόγγι
Από την Αγίου Μάρκου στη Ραφήνα
Πούτζον θα πει πηγάδι
Περσιάνοι και φραγκοφορεμένοι
Η μπουγάτσα και τα όρνια
Τα οικονομικά του αγώνα
Όταν ο Καραϊσκάκης πολεμούσε την τρόικα
Εκατό χρόνια τώρα… (το 1921)
Το καριοφίλι του τσολιά
