Επιστημονικό Συνέδριο

Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΟΝ ΨΥΧΡΟ ΠΟΛΕΜΟ

Από την Απελευθέρωση μέχρι το 1989. Διεθνές πλαίσιο και εσωτερικές εξελίξεις

Πρόσκληση ενδιαφέροντος

Η Απελευθέρωση συνοδεύτηκε από έναν καταστροφικό εμφύλιο πόλεμο, η κληρονομιά του οποίου διαμόρφωσε τη λειτουργία του πολιτικού συστήματος, και διέτρεξε και επηρέασε τους θεσμούς και την εξέλιξη των πολιτικών ιδεών στη χώρα μας. Η διαίρεση που δημιούργησε ο εμφύλιος πόλεμος υπονόμευσε τις ομαλές πολιτικές εξελίξεις στη μεταπολεμική εποχή και εμπόδισε τον εκδημοκρατισμό και τη φιλελευθεροποίηση του πολιτικού συστήματος, συμβάλλοντας στη διαμόρφωση ευνοϊκών συνθηκών για την δικτατορία της 21^ης Απριλίου.

Ταυτόχρονα, η ελληνική ιστορία μετά το 1944 διαπλέκεται με τις διεθνείς εξελίξεις στο πλαίσιο του Ψυχρού Πολέμου. Ο ίδιος ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος θεωρήθηκε η πρώτη «θερμή» σύγκρουση «δι’ αντιπροσώπων» του Ψυχρού Πολέμου, ενώ η έκβασή του συνοδεύτηκε από την ένταξη της Ελλάδας στο δυτικό «στρατόπεδο». Η ένταξη σε έναν από τους δύο μεταπολεμικούς «κόσμους» θα προσδιόριζε ένα πλαίσιο επιλογών στο πεδίο της ασφάλειας και της εξωτερικής πολιτικής, καθώς και τη στάση της χώρας απέναντι στον ψυχροπολεμικό Άλλο. Παράλληλα, δημιουργούσε περίπλοκες και άνισες σχέσεις με τη δυτική υπερδύναμη, σχέσεις που υπέστησαν τον αντίκτυπο των διακυμάνσεων στις διατλαντικές σχέσεις. Στο πλαίσιο αυτό διευκολύνθηκε η ένταξη της χώρας στους διαμορφούμενους δυτικούς θεσμούς (ΟΟΣΑ, ΝΑΤΟ, ΕΟΚ κ.ά.). Από την άλλη πλευρά, η ψυχροπολεμική ένταξη δεν απέκλεισε πιο στενά εθνικές επιλογές, όπως φάνηκε με το Κυπριακό και τη διαμάχη μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας στο Αιγαίο.

Πέρα από τις εξωτερικές διαστάσεις, στις σπουδές του Ψυχρού Πολέμου επισημαίνεται η διαδραστική σχέση εκείνης της αντιπαράθεσης με στοιχεία της πολιτικής κουλτούρας ή της εσωτερικής πολιτικής και κοινωνικής δραστηριότητας, π.χ. την πρόσληψη από την κοινή γνώμη, τη διαμόρφωση των στρατηγικών στόχων ενός δρώντος, την ιδεολογία, την εσωτερική πολιτική, τις στρατηγικές ανάπτυξης και εκσυγχρονισμού, την προπαγάνδα, την πολιτική για τον πολιτισμό. Οι παλαιότερες βεβαιότητες για την ύπαρξη στεγανών διαμερισμάτων μεταξύ της «εξωτερικής» και της «εσωτερικής» πολιτικής αμφισβητούνται, καθώς γίνεται όλο και περισσότερο σαφές ότι ο Ψυχρός Πόλεμος δεν ήταν απλώς μια παραδοσιακή σύγκρουση στο κλασικό μεταβεστφαλιανό «σύστημα κρατών», αλλά μια ευρύτερη κρίση νομιμοποίησης που αφορούσε κοσμοαντιλήψεις, ταυτότητες και τρόπους προσαρμογής σε ένα παγκοσμιοποιούμενο διεθνές περιβάλλον που άλλαζε υπό την πίεση πολιτικών, οικονομικών και τεχνολογικών εξελίξεων.

Η κατάρρευση των κομμουνιστικών καθεστώτων και το τέλος του Ψυχρού Πολέμου θα αλλάξει εκ βάθρων το διεθνές πολιτικό σκηνικό. Στην Ελλάδα, η αποκλιμάκωση της έντασης μεταξύ των δύο παγκόσμιων στρατοπέδων και η ανανέωση που έφερε η περεστρόικα αποτυπώθηκαν στη δυνατότητα σχηματισμού κυβέρνησης συνεργασίας μεταξύ των δύο αντιπάλων του εμφυλίου, αλλά και στην ομόφωνη ψήφιση από το κοινοβούλιο του νόμου για την άρση των συνεπειών του εμφυλίου πολέμου. Οι παραπάνω εξελίξεις θεωρήθηκαν, τουλάχιστον στη δημόσια σφαίρα, ως η χαριστική βολή στην επιρροή του εμφυλίου πολέμου στο πολιτικό σύστημα. Από την άλλη πλευρά, η πτώση του Τείχους, ενώ αφαιρούσε μια «σταθερά» στη διαμόρφωση της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, δεν αρκούσε για να επιλύσει συγκρούσεις που είχαν τις απαρχές τους σε περιφερειακές πραγματικότητες (Κύπρος, Αιγαίο), ενώ παράλληλα απελευθέρωσε άλλες κεντρόφυγες δυνάμεις στην ευρύτερη περιοχή, με κύριο αποτέλεσμα τους διαδοχικούς πολέμους στην πρώην Γιουγκοσλαβία. Το «τέλος της Ιστορίας» αποδεικνυόταν ευσεβής πόθος.

Τα τελευταία χρόνια, οι μελέτες για τη θέση της Ελλάδας στο ψυχροπολεμικό πλαίσιο από τη δεκαετία του 1940 έως και τη δεκαετία του 1970 έχουν προχωρήσει πολύ. Η πρόσβαση σε αρχειακές ενότητες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, αλλαγές στην οπτική και τη μεθοδολογία και μεγάλο εύρος διεπιστημονικών προσεγγίσεων μας επιτρέπουν να δούμε τις διεθνείς και  εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις υπό ένα ευρύτερο και πιο συγκριτικό πρίσμα. Πιο συγκεκριμένα, μας επιτρέπουν να αντιμετωπίσουμε την ελληνική πραγματικότητα ως ένα κομμάτι της αντιπαράθεσης και των διπλωματικών ανταγωνισμών του Ψυχρού Πολέμου.

Με βάση τις παραπάνω σκέψεις το Δίκτυο Μελέτης Εμφυλίων Πολέμων, το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και το Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδας διοργανώνουν συνέδριο με θέμα: «Η Ελλάδα στον Ψυχρό Πόλεμο: Από την Απελευθέρωση μέχρι το 1989. Διεθνές πλαίσιο και εσωτερικές εξελίξεις».

Το συνέδριο θα διεξαχθεί στη Θεσσαλονίκη μεταξύ 18-20 Σεπτεμβρίου 2015. Καταληκτική ημερομηνία για υποβολή προτάσεων είναι η 15^η Ιουνίου 2015. Οι προτάσεις θα πρέπει να συνοδεύονται από τον τίτλο της εισήγησης, από περίληψή της έκτασης έως 150 λέξεις καθώς και από ένα σύντομο βιογραφικό σημείωμα (μιας παραγράφου). Η ηλεκτρονική διεύθυνση για την αποστολή των προτάσεων είναι  greececoldwar@gmail.com

Προτεινόμενες θεματικές ενότητες:

• Ο Εμφύλιος Πόλεμος και οι συνέπειές του - Εμφύλιος Πόλεμος και Ψυχρός Πόλεμος
• Ψυχρός Πόλεμος και ελληνική εξωτερική πολιτική (σχέσεις με τη Δύση, την Ανατολή, τον Τρίτο Κόσμο)
• Ευρώπη και Ελλάδα
• Η Ελλάδα στις διεθνικές προκλήσεις – εκσυγχρονισμός και αδράνειες σε ένα παγκοσμιοποιούμενο σύστημα
• Κυπριακό και ελληνοτουρκικές σχέσεις
• Εξελίξεις στο πολιτικό σύστημα 1944-1989
• Πολιτικές ιδεολογίες και ελληνική πολιτική
• Το τέλος του Ψυχρού Πολέμου στην Ελλάδα.
• Ο Ψυχρός Πόλεμος στη συλλογική μνήμη και τη δημόσια ιστορία