Για ένα σύγχρονο και μεθοδολογικό μάθημα Ιστορίας

Για ένα σύγχρονο και μεθοδολογικό μάθημα Ιστορίας

Παρέμβαση πανεπιστημιακών δασκάλων
Του Κωστα Mπουραζελη* (από την Καθημερινή, 7/11/10)
Τις τελευταίες ημέρες αντικείμενο αντιπαραθέσεων αποτέλεσε η, σύμφωνα με δημοσιεύματα, πρόταση επιτροπής για τη μεταρρύθμιση του Λυκείου. Κατά την πρόταση αυτή, μεταξύ άλλων, το μάθημα της Ιστορίας συρρικνωνόταν εξαιρετικά σε βαρύτητα, σε θεματικό εύρος και σε χρόνο διδασκαλίας.
Μολονότι το υπουργείο Παιδείας, Διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων, με ανακοίνωσή του, διευκρίνισε ότι δεν υιοθετεί την παραπάνω πρόταση και επανέφερε, ορθά, την Ιστορία στα υποχρεωτικά μαθήματα του σχεδιαζόμενου νέου προγράμματος των δύο τελευταίων τάξεων του Λυκείου, το Τμήμα Ιστορίας-Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών θεωρεί ότι οφείλει να θέσει στη δημόσια συζήτηση ορισμένα συναφή ζητήματα, που δεν εξαντλούνται στον χαρακτήρα του μαθήματος της Ιστορίας ως υποχρεωτικού ή μη, αλλά απηχούν γενικότερους προβληματισμούς για τη θέση της Ιστορίας.
Ιδρυση ΤμημάτωνΚατ’ αρχάς πρέπει να υπογραμμιστεί ότι οι κυβερνήσεις των τελευταίων δεκαετιών προχώρησαν στην ίδρυση ανά την επικράτεια μεγάλου αριθμού αμιγών ή σε σχέση με άλλες κατευθύνσεις Ιστορικών Τμημάτων. Και τούτο γιατί, ενδεχομένως, κατά τη γνώμη των εκάστοτε ιθυνόντων, το κόστος της λειτουργίας τους ήταν χαμηλό, καλύπτονταν οι κοινωνικοοικονομικές ανάγκες των τοπικών κοινωνιών με τη μετακίνηση φοιτητών, απορροφούνταν κονδύλια της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Συναφώς, το ζήτημα της διδασκαλίας του μαθήματος της Ιστορίας σχετίζεται και με τη θεμελιώδη αντίφαση που ενυπάρχει σε ενδεχόμενες πρωτοβουλίες περαιτέρω υποβάθμισής του, όπως αυτές που έγιναν γνωστές προσφάτως. Ας σημειωθεί σχετικά ότι το κράτος με την πολιτική του έχει φροντίσει να παράγονται πολυάριθμοι –άνεργοι στο μεγάλο μέρος τους– απόφοιτοι, ειδικοί του συγκεκριμένου αντικειμένου, ενώ παράλληλα είναι αυτό το ίδιο που δίδει το δικαίωμα διδασκαλίας του μαθήματος σε αποφοίτους ξενόγλωσσων φιλολογιών, θεολόγους κ. ά., αποδεικνύοντας, έτσι, ότι θεωρεί την Ιστορία ως ένα «δεύτερης τάξης» μάθημα.
Το μείζον πρόβλημα, ωστόσο, αφορά τον καίριο ρόλο που έχει, και οφείλει να έχει, η επιστήμη της Ιστορίας στον διδακτικό κορμό της εκπαίδευσης, όχι μόνον στην Ελλάδα αλλά σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες.
Δυστυχώς, η Πολιτεία μονίμως αντιμετωπίζει το ζήτημα της διδασκαλίας της Ιστορίας παραπληρωματικά, χωρίς τη δέουσα προσοχή. Είναι γνωστός ο διάλογος για το ποιου είδους Ιστορία διδάσκεται, με ποια βιβλία και με ποια μέθοδο. Η απώθηση των Ελλήνων μαθητών για το μάθημα της Ιστορίας και τα υψηλά ποσοστά αποτυχίας τους κατά την εξέταση της Ιστορίας στις πανελλήνιες εξετάσεις, συνιστούν ζητήματα που οφείλουν να εξεταστούν σε βάθος - και πάντως δεν θεραπεύονται ούτε με τη μείωση των ωρών διδασκαλίας του μαθήματος ούτε με τη σποραδική διδασκαλία αποσπασματικών ιστορικών περιόδων.
Πρόκειται για θέματα που έχουν απασχολήσει επανειλημμένα το Τμήμα Ιστορίας-Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, έχουν προκαλέσει παρεμβάσεις του -κάποτε με θετικά αποτελέσματα- και αποτέλεσαν αντικείμενο δύο ημερίδων που έχει οργανώσει τα τελευταία χρόνια.
Στην παρούσα συγκυρία, μετά τη στρεβλή έκταση που άρχισε να λαμβάνει και πάλι το θέμα της διδασκαλίας της Ιστορίας, με ανάμειξη κομμάτων και νέες ιδεολογικές φορτίσεις, το Τμήμα Ιστορίας-Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών κάνει έκκληση να μην χαθεί και αυτή η ευκαιρία, να μην αποτελέσει και πάλι η διδασκαλία της Ιστορίας αντικείμενο άγονων αντιπαραθέσεων. Η διαμόρφωση θέσεων για τον αναγκαίο εκσυγχρονισμό του μαθήματος, για τη σωστή διδασκαλία του και για την απομάκρυνση από την ψυχοφθόρο ασθένεια της στείρας αποστήθισης δεν υπηρετείται από μια συζήτηση που διενεργείται αποσπασματικά, αλλά πρέπει να γίνει θεσμικά και συγκροτημένα. Διαφορετικά, είναι βέβαιο ότι θα καταλήξουμε, για μία ακόμη φορά, αφενός σε αμφιλεγόμενες και (από επιστημονική άποψη) επισφαλώς τεκμηριωμένες πολιτικές αποφάσεις, και αφετέρου σε μια νέα ανταλλαγή κατηγοριών σχετικά με τις απώτερες προθέσεις των εμπλεκομένων. Ούτε το ένα ούτε το άλλο θα υπηρετήσουν τους μείζονες στόχους της επαρκούς και σύγχρονης μεθοδολογικά διδασκαλίας του μαθήματος της Ιστορίας και της ορθολογικής μεταρρύθμισης της δημόσιας εκπαίδευσης στη χώρα.
* Το κείμενο υπογράφει εξ ονόματος των μελών του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, ο πρόεδρος του Τμήματος καθηγητής Κώστας Μπουραζέλης.