Για την απελευθέρωση της Αθήνας

Μ. Χαραλαμπίδης: Ας μιλήσουμε επιτέλους για την απελευθέρωση της Αθήνας

«Δεν μπορείς να μιλήσεις για την απελευθέρωση της Αθήνας ή της Θεσσαλονίκης ή οποιασδήποτε άλλης περιοχής, χωρίς να αναφερθείς στη μεγαλύτερη ελληνική αντιστασιακή οργάνωση, που ήταν το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ. Η πολιτική κατάσταση που επικράτησε στην Ελλάδα, τουλάχιστον μέχρι το 1982, χρονιά αναγνώρισης της εαμικής αντίστασης από το κράτος, καθιστούσε αυτή τη συζήτηση απαγορευτική. Τώρα γιατί δεν έγινε κάποια αντίστοιχη κίνηση, όπως το «Η Αθήνα ελεύθερη», μετά το 1982, είναι θέμα προς διερεύνηση», λέει στο tvxs.gr o ιστορικός Μενέλαος Χαραλαμπίδης ως απάντηση στο ερώτημα γιατί είμαστε η μόνη χώρα που δεν γιορτάζαμε έως πέρσι την απελευθέρωση από τους ναζί κατακτητές.

Μέλος ο ίδιος της ομάδας ιστορικών που κατάφεραν να ανατρέψουν την παράδοση της σιωπής εξηγεί στη συνέντευξη που ακολουθεί ποιος είναι ο στόχος των εκδηλώσεων της διοργάνωσης «12 Οκτωβρίου 1944. Η Αθήνα Ελεύθερη». Εκθέσεις φωτογραφίας και κόμικ, συναυλία Μικρούτσικου Πασχαλίδη κ.α. αγώνας δρόμου από το στρατόπεδο Καραϊσκάκης στο Χαϊδάρι έως το Σκοπευτήριο Καισαριανής, ημερίδες και ιστορικοί περίπατοι στο πλούσιο φετινό πρόγραμμα.

Το πρόγραμμα για τις επετειακές εκδηλώσεις με αφορμή την απελευθέρωση της Αθήνας κάθε χρόνο εμπλουτίζεται. Είναι στόχος να γίνουν πιο μαζικές;
Το πιο σημαντικό στοιχείο που χαρακτηρίζει το σύνολο των δράσεων υπό το γενικό τίτλο «12 Οκτωβρίου 1944. Η Αθήνα ελεύθερη», είναι ότι στη βάση αυτής της ιδέας βρίσκεται η ιστορική έρευνα και το αρχείο. Συνεπώς αποτελεί μια μεγάλη ηθική ικανοποίηση για μένα, ότι μια ιδέα που ξεκίνησε από την ερευνητική μου δουλειά και άρχισε να υλοποιείται με τους ιστορικούς περιπάτους που πραγματοποιώ από το 2013, λαμβάνει πλέον διαστάσεις. Σε αυτό το «μεγάλωμα» της αρχικής ιδέας με βοήθησαν οι συνάδελφοί μου Βασιλική Λάζου και Γιάννης Σκαλιδάκης και βέβαια οι φορείς που συνδιοργανώνουν τις δράσεις και οι δεκάδες άλλοι που συμμετέχουν σε αυτές. Χωρίς τη συμβολή τους, αυτή η αρχική ιδέα, δεν θα μπορούσε να λάβει μαζικές διαστάσεις.
Στόχος μας είναι να ανοίξουμε την ιστορική γνώση σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο κοινό και παράλληλα να καταδείξουμε τη βαρύτητα της σημασίας των αρχείων, με επιδίωξη τη διάσωσή τους και το άνοιγμά τους στους ερευνητές. Αυτός είναι άλλωστε ο λόγος που η σημαντικότερη δράση μας είναι η μεγάλη έκθεση αρχειακού υλικού, η οποία τελεί υπό την αιγίδα του Προέδρου της Δημοκρατίας και στην οποία συμμετέχουν οι μεγαλύτεροι αρχειακοί φορείς της χώρας, η οποία φέτος εμπλουτίστηκε μ’ ένα αφιέρωμα στην Θεσσαλονίκη της Κατοχής και της Απελευθέρωσης. Συνεπώς φέτος γίνεται μια προσπάθεια οι εκδηλώσεις να λάβουν ένα ακόμη μαζικότερο χαρακτήρα.

Είμαστε η μόνη χώρα που δεν γιόρταζε μέχρι σήμερα την απελευθέρωση λόγω των τραυμάτων του εμφυλίου. Η αλλαγή αυτή τί μπορεί να πυροδοτήσει ή να επουλώσει στη συλλογική διαχείριση της μνήμης;
Πράγματι η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα στην Ευρώπη που γιορτάζει την έναρξη και όχι τη λήξη του πολέμου. Ως προς την έναρξη αξίζει να επισημάνουμε ότι πράγματι η Ελλάδα είναι η μοναδική ευρωπαϊκή χώρα που μπορεί να γιορτάζει την εμπλοκή της στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, καθώς ήταν η μοναδική που κατάφερε να κερδίσει στο πεδίο της μάχης μια από τις δυνάμεις του φασιστικού και ναζιστικού Άξονα. Η νίκη του ελληνικού στρατού στα αλβανικά βουνά ήταν παράλληλα η πρώτη ήττα του Άξονα στη φάση της εισβολής των δυνάμεών του στις ευρωπαϊκές χώρες.
Τώρα σε ότι έχει να κάνει με την «αμηχανία» του ελληνικού κράτους απέναντι στην Απελευθέρωση, τα πράγματα είναι πιο σύνθετα. Για να μιλήσεις για την Απελευθέρωση πρέπει να μιλήσεις και για την Αντίσταση. Πρέπει να αναφερθείς στο ποιοι αγωνίστηκαν για τη βιολογική και ηθική επιβίωση του ελληνικού λαού και στο ποιοι πολέμησαν τους Ναζί και τους έλληνες συνεργάτες τους σε πόλεις και βουνά. Συνεπώς δεν μπορείς να μιλήσεις για την απελευθέρωση της Αθήνας ή της Θεσσαλονίκης ή οποιασδήποτε άλλης περιοχής, χωρίς να αναφερθείς στη μεγαλύτερη ελληνική αντιστασιακή οργάνωση, που ήταν το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ. Η πολιτική κατάσταση που επικράτησε στην Ελλάδα, τουλάχιστον μέχρι το 1982, χρονιά αναγνώρισης της εαμικής αντίστασης από το κράτος, καθιστούσε αυτή τη συζήτηση απαγορευτική. Τώρα γιατί δεν έγινε κάποια αντίστοιχη κίνηση, όπως το «Η Αθήνα ελεύθερη», μετά το 1982, είναι θέμα προς διερεύνηση.
Ο διαφορετικός τρόπος προσέγγισης της ιστορίας που παρουσιάζετε με ιστορικούς περιπάτους, συναυλίες συζητήσεις ανοιχτές φέρνει τον κόσμο πιο κοντά στη δημιουργική αναμόχλευση. Δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει αυτό ιδανικά στην εκπαίδευση;
Εδώ ακριβώς νομίζω ότι οφείλετε η επιτυχία του «Η Αθήνα ελεύθερη». Ακριβώς για να επιτευχθεί ο κύριος στόχος, δηλαδή η διάδοση της επιστημονικής ιστορικής γνώσης σε όσο το δυνατό ευρύτερο κοινό, πρέπει να βρεις νέους τρόπους προσέγγισης με την Ιστορία. Η ιδέα των περιπάτων πηγάζει από αυτή ακριβώς την ανάγκη. Η εντυπωσιακή ανταπόκριση του κόσμου με έκανε να σκεφτώ ότι μπορεί να οργανωθεί κάτι ακόμη μεγαλύτερο με περισσότερους εναλλακτικούς τρόπους προσέγγισης της Ιστορίας. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι πρέπει να κάνεις την οποιαδήποτε έκπτωση στην επιστημονική διαδικασία. Για αυτό το λόγο όλες οι δράσεις του «Η Αθήνα ελεύθερη» έχουν στιβαρή ιστορική τεκμηρίωση. Για να μιλήσεις πιο απλά ή πιο ελκυστικά για την Ιστορία, δεν χρειάζεται να υποβαθμίσεις τον επιστημονικό της χαρακτήρα.
Σε αυτή τη λογική ανοίγεται ένα τεράστιο πεδίο εφαρμογών αναφορικά με την εκπαιδευτική διαδικασία. Ήδη από πέρσι και ακόμη περισσότερο φέτος, μια ομάδα εξαιρετικών σχολικών συμβούλων και παράλληλα διδακτόρων ιστορίας (Κική Σακκά, Παναγιώτης Πυρπυρής, Ευαγγελία Κουνέλη και Ιωάννα Δεκατρή) έχουν δημιουργήσει εκπαιδευτικά σενάρια για τη διδασκαλία της «δύσκολης» δεκαετίας του 1940 στα σχολεία και έχουν οργανώσει ειδικά σεμινάρια προς εκπαιδευτικούς. Όλα αυτά θα μπορείτε σύντομα να τα βρείτε στο site που έχουμε δημιουργήσει για το «Η Αθήνα ελεύθερη» στη διεύθυνση www.freeathens44.org. Στο ίδιο site μπορεί κάποια ή κάποιος να βρει το πρόγραμμα των δράσεων, κείμενα, φωτογραφίες και άλλα ντοκουμέντα για την περίοδο της Κατοχής και της Απελευθέρωσης.
Τέλος να επισημάνω ότι η κύρια δράση του φετινού «Η Αθήνα ελεύθερη» είναι η έκθεση αρχειακού υλικού για την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη της Κατοχής και της Απελευθέρωσης, που συνοδεύεται από μια σημαντική έκθεση βιβλίων από την Ομοσπονδία Εκδοτών Βιβλίων Ελλάδας, στον 1 ο όροφο του Πολιτιστικού Κέντρου «Μελίνα» (Ηρακλειδών 66 στο Θησείο) και οι εξαιρετικές εκθέσεις κόμικς και εικαστικών, που έγιναν ειδικά για το «Η Αθήνα ελεύθερη», στο ισόγειο του ίδιου κτιρίου.
Κάλιο αργά παρά ποτέ λοιπόν. Η Αθήνα γιορτάζει φέτος για δεύτερη φορά την απελευθέρωσή της από και μάλιστα με ένα πρόγραμμα που κάθε χρόνο εμπλουτίζεται.
Σημειώστε:

• Έκθεση σπάνιου αρχειακού και φωτογραφικού υλικού με τίτλο «Αθήνα 1940-1944. Η πόλη και οι άνθρωποί της. Πόλεμος, κατοχή, Αντίσταση, Απελευθέρωση», καθώς και τη θεματική έκθεση βιβλίου (1 - 31 Οκτωβρίου). Η έκθεση φέτος συμπεριλαμβάνει ειδικό αφιέρωμα στη Θεσσαλονίκη με τίτλο «Θεσσαλονίκη. Μέρες Κατοχής και Απελευθέρωσης» και τελεί υπό την αιγίδα του Προέδρου της Δημοκρατίας, ο οποίος θα πραγματοποιήσει τα εγκαίνια το απόγευμα της 6ης Οκτωβρίου.
  
• Η συνάντηση της Ιστορίας με ένδεκα νέους εικαστικούς καλλιτέχνες τιτλοφορείται «Ενάντια στη Μέρα. Εικαστικές αφηγήσεις της απελευθέρωσης». Οι καλλιτέχνες δημιουργούν με αναφορές σε περιστατικά και μνήμες της κατοχής και της Απελευθέρωσης (1 - 31 Οκτωβρίου 2016).
  
• Η έκθεση κόμικς οδηγεί την ιστορία του ’40 στους δρόμους της 9 ης τέχνης. Οι κορυφαίοι Έλληνες δημιουργοί συναντούν την Κατοχή και φτιάχνουν ιστορίες σε μια πρωτότυπη έκθεση με τίτλο «Ένα γλυκό ξημέρωμα. Ιστορίες Κόμικς για την κατοχική Αθήνα» (1 - 31 Οκτωβρίου).
  
• Στο κέντρο της Αθήνας, στην πλατεία Κοτζιά Θάνος Μικρούτσικος και Μιλτιάδης Πασχαλίδης τραγουδούν και τιμούν την απελευθέρωση (12 Οκτωβρίου), ενώ δύο ξεχωριστές μουσικές παραστάσεις ανασυνθέτουν το ηχοτοπίο της Κατοχής και χρησιμοποιούν τα τραγούδια ως φορείς μνήμης και βιωμάτων. Ο Αλέξης Βάκης και η Μάνια Παπαδημητρίου διάλεξαν τα τραγούδια και τα κείμενα για να αφηγηθούν τη μουσική ιστορία από τις παραμονές του πολέμου ως την αποχώρηση των Γερμανών. Οι «Νότες του Πολέμου. Τα τραγούδια της Κατοχής της Αντίστασης και της Απελευθέρωσης» θα ακουστούν σε διαμορφωμένο χώρο μέσα στη Μάντρα του Μπλόκου της Κοκκινιάς (1 Οκτωβρίου) και στο μπλοκ 15 στρατόπεδο Καραϊσκάκης στο Χαϊδάρι (5 Οκτωβρίου).
  
• Διοργανώνεται αγώνας δρόμου από το στρατόπεδο Καραϊσκάκης στο Χαϊδάρι έως το Σκοπευτήριο Καισαριανής (6 Νοεμβρίου), ημερίδα για τον Τύπο και την Προπαγάνδα στην Κατοχή και την Απελευθέρωση (13 Οκτωβρίου) ενώ εντός ενός από τα τελευταία πλοία τύπου «Liberty» θα διεξαχθεί επιστημονική συζήτηση για τη συμβολή των Ελλήνων ναυτικών στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο (19 Οκτωβρίου). Σε ειδική εξάλλου εκδήλωση θα παρουσιαστεί το αρχείο της Βέρμαχτ για τη Μάχη της Κρήτης και την Εθνική Αντίσταση (25 Οκτωβρίου).
  
  Aπό: http://tvxs.gr/news/ellada/m-xaralampidis-milisoyme-epiteloys-gia-tin-apeleytherosi-tis-athinas